O agrario: de potencial a potencia

Nestes intres estámonos a xogar case 900 millóns de euros de fondos europeos para desenvolvemento rural. E máis importante, temos que decidir en que imos a investilos para endereza-lo rumbo do noso territorio, e en concreto o rural, que semella cada vez máis ser un barco á deriva. É o momento de facer unha diagnose axeitada, decidi-lo destino e coller con firmeza o temón. Diso se ten que ocupar o Programa de Desenvolvemento Rural, actualmente en elaboración, de aquí ó 2020. Todo sendo conscientes de que nese barco imos todos e que cando falamos, por exemplo, da superficie agraria útil, referímonos a un dos seus puntais estratéxicos 
cuxa diminución e degradación nos pode levar a pique. Vivamos en Lobios ou en Vigo.
A superficie agraria útil é a base dun sector que, pese ás dificultades, segue a ser fundamental na economía galega e dominante en moitas comarcas, sobre todo do interior, tanto en termos de riqueza xerada como de emprego. Máis aló desa relevancia sectorial, as terras de pastos e de labor son condición necesaria (aínda que non suficiente) para acadar a soberanía alimentaria, concepto ó que lle deberíamos prestar moita máis atención nun mundo tan cambiante e incerto. En moitas áreas son esas terras as que definen paisaxes de gran valor e tamén as que acubillan biodiversidade específica. Son ademais, en numerosas ocasións, as que protexen ó noso país do risco de arder aínda con máis virulencia e devastación. En definitiva, as terras agrarias son unha riqueza estratéxica que non debemos deixar esmorecer.
Porén as cifras son teimudas e a superficie agraria veu descendendo de xeito continuado nos últimos trinta anos. E fíxoo tanto en cantidade, cunha diminución de máis de 150.000 nesas tres décadas (estimación aproximadas), como en calidade. Os procesos de polarización (marxinalización vs. intensificación) e simplificación que actúan a escala do país, tamén o fan a este nivel. Así, mentres algunhas terras van deixándose sen aproveitar, noutras aumenta a intensificación con riscos de erosión do solo, contaminación das augas ou perda de valores ambientais. En paralelo, as producións fóronse especializando e polo camiño quedaron moitos cultivos, variedades e razas, en moitos casos autóctonas, de gran interese cando un pensa en aspectos como os produtos diferenciados, novos nichos de mercado, etc. ou na resiliencia e capacidade de adaptación.
Que di ó respecto o borrador do Programa de Desenvolvemento Rural (chamado PDR) elaborado pola Consellería do Medio Rural co obxecto de captar os fondos comunitarios? Pois pouca cousa. A diagnose que fai o documento non advirte desas tendencias negativas nin do que se agocha tras dos grandes números.  Tanto é así que a propia Comisión Europea, que ten que aprobar dito programa, unha vez que analizou o referido borrador vén de pedirlle ó goberno galego que ‘aporte cifras máis detalladas que se refiran ó sector agrícola’ ó tempo que solicita que proporcione máis información ‘con respecto ás posibilidades de creación de emprego nos sectores que fomenten o crecemento relacionados coa agricultura, a silvicultura e a agroalimentación’. Todo ilo para definir e xustificar mellor a estratexia futura. É dicir, difícil decidir o rumbo se non sabemos onde estamos.
Tamén hai vida (ou debería habela) máis aló do PDR. Así, nos últimos anos houbo unha actividade lexislativa intensa para reverter esas dinámicas a través, por exemplo, da Lei de Mobilidade de Terras, da Lei de Montes ou mesmo coa Lei de Mellora da Estrutura Territorial Agraria, actualmente a debate. Pero non serve de moito se despois as leis non se aplican, non se desenvolven ou non se dotan cos recursos suficientes (pensemos no caso do Banco de Terras). A DOGacracia soa non cambia as cousas.
O futuro PDR é unha oportunidade non só para tratar de frear a perda de superficie agraria, senón tamén o marco para definir que rural queremos, unha caixa de ferramentas para construílo e bos diñeiros para facelo. O primeiro para emprender a singradura é ter a visión suficiente e ser conscientes das potencialidades do rural e, en particular, do sector agrario, escapando de ideas anacrónicas que os vinculan ó atraso e a economías sub-desenvoltas. As dúas maiores economías europeas, Alemaña e Francia, son tamén dúas das principais potencias agrarias.
É necesario comprender que o futuro da superficie agraria transcende o ámbito sectorial. Interésalle tamén á acción no eido paisaxístico, ambiental ou urbanístico. Quen 'produce' a SAU é fundamentalmente un sector, pero quen a 'consume' son todos, somos todos, e de moitos xeitos. O territorio é o mesmo.  Galicia ten un potencial enorme para ter unha agricultura moderna e sostible, xerando novo emprego de calidade e máis valor engadido, non só agroalimentario, tamén paisaxístico, ambiental e, en definitiva, territorial. Podemos comezar polo futuro Programa de Desenvolvemento Rural, sen que teña que vir Bruxelas a facernos os deberes. Fagamos dese potencial unha gran potencia.


Artigo publicado no Faro de Vigo o 21/12/2014

3 comentarios:

  1. Gracias Quico, por tu acertado punto de vista.
    Coincido plenamente, tenemos unas Administraciones anquilosadas, que no quieren ver la realidad de un fracaso de políticas agrarias aplicadas durante demasiados años a las que los resultados, que se ven sobre el terreno, son los que bien apuntas. Políticas con el rumbo demostradamente equivocado o definitivamente sin rumbo, a la deriva. Los anuarios estadísticos están llenos de datos que los delatan, pero parece que nadie los analiza.
    Tarda el día, en que las Administraciones, se den cuenta que el sector agrario es un sector estratégico y no solo esto, sino que también es estratégico el territorio, que elaborar los Programas de Desarrollo Rural, me aventuro a decir frívolamente, sin estos dos principios es un error gravísimo y de consecuencias que se verán a largo plazo.
    Quisiera equivocarme, pero todo apunta a una nueva oportunidad perdida y unos fondos imprescindibles para el mundo rural, deficientemente aprovechados.
    Gracias

    ResponderEliminar
  2. Ola Ildefonso, como se está a elaborar o novo PDR en Asturias? Hai participación?

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Buenas Quico,
      Disculpa la tardanza en la respuesta, he estado de cambios laborales y acomodándome a mi nuevo destino.
      Pues lo dicho, la prioridad parece ser más de los mismo, continuismo en las políticas y comodidad en la gestión.
      Aquí en Asturias, considero imprescindible profundos cambios en los gestores de la política del y para el Medio Rural.
      El problema es que no hay interés en generar debate.
      ¿Como vais en Galicia?, Espero que mejor que aquí.
      Un Abrazo

      Eliminar